Herdenken

Herdenken is een luxe.
Herdenken betekent volgens Van Dale: Zich opnieuw voor de geest brengen.
Een hachelijke zaak. De meeste oorlogsslachtoffers moeten alles in het werk stellen om de gruwelen uit zijn geest te bannen, die kunnen zich een herdenken niet permitteren.
Mijn vader moest er niets van hebben, van dat herdenken.
Een fatsoenlijk mens stierf in BergenBelsen, was de zinsnede waarmee hij zijn verblijf in het concentratiekamp pleegde samen te vatten. Een zin die door de ziel snijdt. Een zin waar de overlevingsschuld en zelfhaat vanaf druipt. Fatsoenlijk zijn in een welvaartsstaat heeft niet zo veel om het lijf. We zouden daartoe toch allemaal in staat moeten zijn. Maar fatsoenlijk zijn als het op leven en dood aankomt, is een andere zaak. Fatsoenlijk zou het zij  je brood te delen met iemand naast je, die dreigt van honger te sterven. Maar als dat betekent dat niet hij maar jij eerder sterft, dan wint het overlevinginstinct het van het fatsoen. Daar moet een mens dan zijn leven lang mee door.
Herdenken is een luxe, die wij ons, als kinderen en kleinkinderen van hen die de oorlog meemaakten, kunnen en moeten permitteren, elk jaar weer.  Even stilstaan bij het feit dat vreemdelingenhaat, ontmenselijking van de ander, xenofobie halverwege de vorige eeuw heeft geleid tot de grootste moordpartij die ooit heeft plaatsgevonden. Even stilstaan bij wat er in de tijd na de oorlog, toen de ontzetting over Auschwitz in iedereen leefde een welgemeend voornemen werd: Nooit meer.
Even stilstaan bij het feit dat vandaag, vreemdelingenhaat, ontmenselijking van de ander, xenofobie, in heel de wereld vormen heeft aangenomen die we na de oorlog voor onmogelijk hielden.  En dan even stilstaan bij jezelf. Wat kan ik doen om in mijn kleine wereld fatsoenlijk te leven. Dat wil zeggen te leven op een wijze waarin menselijkheid en empathie vanzelfsprekend zijn.
Herdenken is een luxe. Een verantwoordelijkheid die wij, kinderen en kleinkinderen van hen die de oorlog meemaakten, op ons moeten nemen. Op de Dam, bij een struikelsteen, bij de Hollandse Schouwburg of thuis, voor het raam. Het maakt niet uit waar. Als we het maar doen. Omdat we in de luxueuze positie verkeren, dat we het kunnen. Daarom.