‘Kijk maar in het dagboek van Renata,’ antwoordde de vader van Saskia Goldschmidt als ze de moed had iets te vragen over zijn verblijf in concentratiekamp Bergen-Belsen. Samen met Renata was hij daaruit, meer dood dan levend, teruggekeerd. Eenmaal terug in Amsterdam trachtten ze alsnog een normaal leven op te bouwen. ‘Maar het huwelijk,’ verklaarde Renata hun scheiding later, ‘is niet gemaakt voor de hel.’ Ze vertrok voorgoed naar New York.Lees verder
Dodenherdenking
Dodenherdenking. Bij ons thuis stonden we altijd stil, voor het raam, mijn vader met zijn droeve ogen die in de verte staarden, mijn moeder met haar lippen op elkaar, en wij, mijn broers, zusje en ik, geen raad wetend met de zwaarte. Het besef dat we ons de hel van Bergen Belsen waaruit mijn vader was teruggekeerd voor de geest zouden moeten halen, of ons een beeld moesten vormen van ‘zij die niet terug gekeerd waren’, mijn grootvader, mijn oom, mijn achterneef en mijn oud-tantes, mensen over wie we ons geen voorstelling konden maken want spreken over hen deden we niet, ging altijd gepaard met een gevoel van groot onvermogen. Ons herdenken bestond uit zes porties eenzaamheid. Twee minuten losgezongen in de tijd. Daarna zo snel mogelijk weer door met het leven, dat al ingewikkeld genoeg was.Lees verder
Herdenken
Herdenken is een luxe.
Herdenken betekent volgens Van Dale: Zich opnieuw voor de geest brengen.
Een hachelijke zaak. De meeste oorlogsslachtoffers moeten alles in het werk stellen om de gruwelen uit zijn geest te bannen, die kunnen zich een herdenken niet permitteren.
Mijn vader moest er niets van hebben, van dat herdenken.
Een fatsoenlijk mens stierf in BergenBelsen, was de zinsnede waarmee hij zijn verblijf in het concentratiekamp pleegde samen te vatten.Lees verder
