Saskia Goldschmidt (1954) gooit het over een andere boeg, zonder ingewikkelde metaforen die de vinger op een veronachtzaamde plek leggen. Haar roman Schokland vertelt over het Groninger leven van alledag, op een boerderij waar in steeds meer muren scheuren verschijnen. Het begint licht episch: met een proloog over seismoloog Mercalli, die het effect van aardbevingen rubriceerde – een medemenselijke tegenhanger van de puur trillingsgerichte schaal van Richter. Daarna zoomt Goldschmidt in op boerderij Schokland, waar in elf maanden in 2017 het familieverhaal van Trijn en haar jongvolwassen dochter Femke verteld wordt. Eerst gaat dat nog op een wat documentaire toon, maar het wordt vanzelf persoonlijk en nabij, wat Schokland ook zal blijven.
Oproepliefje
We zien weelderige natuur door de ogen van Femke en harde bestaansonzekerheid door die van Trijn. Hun verschil in karakter toont hoe ze met de buitenwereld omgaan – zoals met agrarische innovaties die zich noodzakelijk opdringen. Boerderij Schokland moet in stand gehouden worden, vindt Trijn, en dat wil Femke ook, maar dan duurzaam en biologisch, wat omschakelen betekent. En dan zijn er nog de ‘maatpakken’ van de ‘fakkelaars’, oftewel de juristen die bevingsschade afdeden als gevolg van slecht onderhoud, een beschuldiging waar Trijns oude moeder aan onderdoor was gegaan. Dat ettert door en de scheuren worden er niet minder om, integendeel.
En inderdaad zijn de gasbonzen de baarlijke duivel, de boeren zielig en gaat het van kwaad tot erger.
Dat is Goldschmidts voornaamste invalshoek: hoe ziet de toekomst voor Groningen eruit? Femke, van de nieuwe generatie boeren, is daarbij het interessantst. Goldschmidt laat haar bovendien verliefd worden op een meisje, dat van buiten is, ‘import’, en haar als oproepliefje behandelt. Hoe ze met die persoonlijke kwestie omgaat, voorspelt ook haar opstelling tegenover het aardbevingsgeweld – en dat die zaken rijmen, is weer tekenend voor hoe deze roman in elkaar zit, kloppend en keurig.
Schokland is daarmee een fijn boek dat genoeg vaart heeft om niet te gaan vervelen, maar er kleeft ook een bezwaartje aan: bij zo’n realistisch verhaal ligt het conventionele op de loer. En inderdaad zijn de gasbonzen de baarlijke duivel, de boeren zielig en gaat het van kwaad tot erger. Dat Goldschmidt regelmatig mooi en altijd soepel schrijft en een aantal heel sterke scènes neerzet waarin ze de Groninger gasgijzeling treffend vangt, neemt niet weg dat haar roman ook precies biedt wat je op voorhand al verwachtte.
Is dat erg? Niet echt: Goldschmidt maakte van de feiten een mooi verhaal, hoewel het nog niet voelt als een ultiem gasbevingenverhaal, zoals ook de allegorische uitvergroting van Mulder z’n beperkingen heeft. Maar het verschil tussen de twee boeken toont hoe vruchtbaar dit onderwerp is – uit deze bodem zou nog een tragische Rosenboom-roman of een complete romancyclus van A.F.Th. van der Heijden naar boven te pompen zijn. Open, die kraan!
Lees de hele recensie (van Thomas de Veen op de website van NRC) waarin ook het boek Gasland van Louis Stiller wordt besproken.
Rieky
Vanmorgen de laatste blz van dit boek gelezen. Ongelooflijk indrukwekkend.
Qua opbouw, de sfeer, de angst, de moed van velen. Het enorme verdriet.
In mijn hart huil ik om Zwier. Ongelooflijk, wat er allemaal is gebeurd en nog gebeurt op het Groningse land.
Dank voor dit verhaal dat mij meeneemt naar Groningen door de opbouw en prachtige zinnen. Zo mooi kan taal zijn.
Saskia Goldschmidt
Hartelijk dank voor je reactie. Ik ben blij dat het boek je geraakt heeft. En heel fijn dat je de moeite neemt me dat te laten weten.
ilona dankaart
Het is een prachtig realistisch boek. De gasbonzen worden niet afgeschilderd als “baarlijke duivels” maar als onverschillige stropdassen. De boeren worden niet afgeschilderd als ‘zielig” , maar als mensen die hun best doen met alle onzekerheden te overleven. Ik kan me niet onttrekken aan de indruk dat de recensent met de nodige vooroordelen dit boek gelezen heeft en haar uiterste best heeft gedaan om de op voorhand getrokken conclusies woorden te geven. Jammer.
Saskia Goldschmidt
Dank je wel Ilona. Fijn dat het boek je getroffen heeft zoals ik hoopte dat het boek mensen zou raken. En dank je dat je de moeite hebt genomen me dat te laten weten.