Dirk Mulder, oud-directeur van Westerbork, heeft een boek geschreven met daarin de ‘onthulling’ dat veel van de treinen die uit Westerbork vertrokken, geen goederentreinen geweest zouden zijn, maar personentreinen.
Ik heb me noga verbaasd over de ‘ontdekking’ van Mulder. Ik ben opgegroeid met Het Dagboek uit Bergen-Belsen, van Renata Laqueur. Zij was de eerste vrouw van mijn vader, die dankzij haar Bergen-Belsen overleefd heeft. Het dagboek is vorig jaar door Meulenhoff opnieuw uitgegeven. Op pag. 24, de allereerste dag die ze, eenmaal aangekomen in het kamp beschrijft, zondag 19 maart 1944, staat het volgende:
Op 15 maart 1944 om acht uur ’s ochtends stapten wij in de personentrein die ons naar Celle zou brengen. Wij waren niet al te treurig, want het feit dat er een personentrein voor ons klaarstond in plaats van de lugubere beestenwagons die haast elke dinsdag in het kamp verschenen voor de transporten naar Auschwitz stemde ons optimistisch.
Dit is een getuigenis uit eerste hand uit het voorjaar van 1944. De transporten vonden toen al zo’n twee jaar lang wekelijks plaats. Als personenwagons ‘normaal’ zouden zijn geweest, dan zou Renata Laqueur een dergelijke aantekening niet gemaakt hebben. Ze deed zeer waarheidsgetrouw verslag van de dingen die ze meemaakte.
Overigens zijn er meer geschriften die iets anders beweren dan dat wat Mulder schrijft. Dagboeken die hij ongetwijfeld kent.
Philip Mechanicus, journalist en vanaf 7 november 1942 gedetineerd in Westerbork, hield een nauwkeurig dagboek bij van alle gebeurtenissen in het kamp. Het is uitgegeven als In depot, dagboek uit Westerbork. De wekelijkse komst van wat hij ‘de slang’ noemde, de trein die met ‘volle pens weer vertrok’, was regelmatig onderwerp van zijn schrijven. Zo schrijft hij op pagina 263 van zijn boek:
Maandag 31 januari (1944): Zenuwachtige drukte in het kamp: pakken voor Zelle (=Celle, S.G.) De Duitse autoriteiten stellen weer een trein voor nette mensen ter beschikking. …
Met ander woorden: normaliter rijdt er een ander soort trein het kamp binnen, eentje voor ‘zogenaamd niet nette mensen’, beestenwagons dus.
Omdat gewild of ongewild door Mulder met zijn onterechte nieuwtje de indruk kan worden gewekt dat het wel meeviel in Westerbork, dat het zo slecht nog niet was, eindig ik met nog een fragment van Mechanicus, over een ziekentransport. (pag. 276, woensdag 9 februari, 1944)
Het transport van de zieken van de ziekenbarakken naar de trein gisteren tart elke beschrijving. Om twee uur in de nacht zijn de verplegers reeds begonnen met het aankleden van de voor transport aangewezen od-ers, die met paard en open wagen voorreden, hebben de zieken op bedden naast en op elkaar op de wagen geschoven, zoals men lijkkisten in een lijkwagen schuift. Terwijl natte sneeuw uit de donkere hemel droop en alles met een klam, klef wit waas bedekte, in het donker van de wintermorgen. Zo zijn ze ook naar de beestenwagen gereden, hobbelend en hotsend, waar zij ook onder de blote hemel stonden, wachtend op hun inlading, zoals men lijken schuift in een lijkwagen. Kinderen met roodvonk en difterie zijn huilend naar de slang gedragen. Ouderloze kinderen uit het weeshuis.
Philip Mechanicus vertrok een maand later met de slang naar Bergen-Belsen en werd op 9 oktober van hetzelfde jaar met een straftransport naar Auschwitz-Birkenau gestuurd. Daar is hij drie dagen na aankomst doodgeschoten.
De rechtstreekse getuigenissen van de mensen die aan den lijve hebben meegemaakt wat er in de kampen gebeurd is, dat wat er ter plekke beschreven is, zou niet in twijfel moeten worden getrokken. Mulder brengt daarmee deze getuigenissen in diskrediet en dat neem ik hem kwalijk. Er waren sommige transporten met personenwagons. Maar volgens de mensen die opgesloten zaten in Westerbork waren dat uitzonderingen en waren beestenwagens de regel. Overigens ben ik het met Marcel Levie eens, die in zijn column van het Parool van zaterdag 23 juli zegt dat het niet uitmaakt of je in een overvolle personenwagon of in een beestenwagon naar de gaskamers of een kamp als Bergen-Belsen werd gereden. Het verschrikkelijke was dat ze reden. En dat de mensen die daarin zaten onvrijwillig gedeporteerd werden. Dat is het enige dat telt.
Shocked Earth is the story of a farming family in Groningen province. We meet three generations of the Koridon family: Zwier, the grandfather, a quiet and undemonstrative man who nonetheless is capable of deep affection; Trijn, his daughter, who never wanted to work on the family farm but after an ill-fated bid for freedom returned and never left; Femke, Trijn’s daughter, who wants to move into organic dairy farming but meets intransigence from her mother. After some background about Trijn’s childhood, her disastrous bid for independence via an ultimately abusive relationship with Femke’s father and her subsequent return to the family farm, the main focus is on Femke in more or less the present day. Femke wants to turn the farm into an enterprise that will “work with nature rather than against it”, while Trijn is adamant that this would be a sure path to financial ruin, and Zwier is reluctant to abandon the traditional methods that have shaped his life’s work. Femke is introverted and reserved, but when she meets Danielle, an “offcomer” who shows her what desire is, it is “as if a small animal had broken free inside her.” Needless to say, Trijn is about as enthusiastic about Femke’s romantic choice as she is about her plans for the farm, and the two women skirt around each other with shards of resentment and unarticulated reproaches constantly driving between them.
